Eet je beter brochure
Els van Beek, voormalig praktijkondersteuner somatiek in Rotterdam-Zuid en nu sociaal makelaar gezondheid, ontwikkelde de brochure ‘Eet je beter’. Deze, op wetenschappelijk onderbouwde inzichten gebaseerde, brochure met voedings- en leefstijladviezen is een mooie tool die zorgprofessionals kan helpen het gesprek over leefstijl te starten. “De brochure is breed inzetbaar, makkelijk in gebruik en helpt patiënten met hun leefstijl aan de gang te gaan”, aldus Van Beek.
In de brochure ‘Eet je beter’, die verkrijgbaar is via Stichting Beter met diabetes2, zie je snel en eenvoudig welke voedingsmiddelen goed of juist niet goed voor je zijn. Doordat er gebruik wordt gemaakt van plaatjes kunnen ook mensen die de Nederlandse taal niet goed beheersen of laaggeletterd zijn in een oogopslag zien welke producten ze wel of juist niet zouden moeten gebruiken.
Hoe is de brochure tot stand gekomen?
“Ik heb 22 jaar als praktijkondersteuner somatiek in Praktijk Mozaiek van huisarts Jan van Galesloot in Rotterdam-Zuid gewerkt. Hij was een enorme voorvechter van leefstijlgeneeskunde en hij zei altijd ‘adviseer mensen met bijvoorbeeld diabetes type 2 minder koolhydraten te eten en meer te bewegen’. Maar uitleggen hoe je minder koolhydraten eet is nog best lastig, zeker aan een populatie die voor 80% van niet-Westerse afkomst is. Ze spreken een andere taal en je weet niet zo goed wat ze precies eten. Ik zat daar een jaar of 12 geleden een beetje mee in mijn maag. Toen ik bij Keer Diabetes2 Om een cursus volgde, waarin werd doorgenomen welke voeding wel en niet geschikt is voor patiënten met diabetes type 2, werd het me duidelijk: ik moet plaatjes laten zien aan mijn patiënten. En zo ben ik een plaatjesfolder gaan maken. Het was ontzettend fijn dat ik van het Gezondheidscentrum Lijn 2 de ruimte kreeg om de brochure te maken. Ik merkte dat collega’s in de wijken om me heen ook naar de brochure vroegen, het was dus blijkbaar iets waar behoefte aan was. Karine Hoenderdos (diëtist en journalist gespecialiseerd in voeding) opperde het idee om de brochure op te geven voor het ‘beste diabetes type 2’-idee van 2019. Die prijs van het Diabetes Fonds wonnen we en met het prijzengeld van 24.500 euro is de brochure mooier gemaakt, een website ontwikkeld en hebben we 20.000 exemplaren gratis kunnen uitdelen. Binnen no time waren we door die voorraad heen. In september 2020 zijn we de brochure via de website gaan verkopen. Inmiddels zijn er ruim 100.000 brochures gedrukt, zijn we toe aan de 8ste druk en worden er maandelijks ongeveer 1.000 stuks besteld”, vertelt Van Beek.
Wat maakt de brochure zo succesvol?
“Het succes zit hem in de plaatjes. Dat maakt het direct concreet én geschikt voor mensen die laaggeletterd zijn en mensen die de Nederlandse taal niet goed beheersen. Ook geletterde patiënten reageren enthousiast en zijn blij dat ze geen boek hoeven te lezen. Het is fijn om te merken dat huisartsen en praktijkondersteuners de brochure gebruiken in hun consulten en ook exemplaren meegeven aan patiënten. Langzamerhand wordt de brochure ook ingezet in ziekenhuizen, al is dat nog mondjesmaat. Wel merken we dat de ‘Eet je beter’-brochure door allerlei verschillende (zorg)professionals wordt besteld. Denk daarbij aan leefstijlcoaches, huisartsen, fysiotherapeuten, diëtisten, maar ook azc’s en professionals binnen de geestelijke gezondheidszorg. Nu ik in de welzijnshoek werk, gebruik ik de brochure daar ook. Daarnaast bestellen particulieren de brochure. Het nadeel is dat we bij individuele bestellingen verzendkosten boven op de scherpe prijs van €1,50 moeten rekenen. Ik verdien er geen geld aan, maar ik ben heel blij dat ik op deze manier kan bijdragen aan leefstijlverbetering”, aldus Van Beek.
Voor welke patiënten is de brochure geschikt?
“In eerste instantie is de brochure ontwikkeld met diabetes type 2-patiënten in het achterhoofd. Maar hij is ook uitermate geschikt voor bijvoorbeeld mensen met overgewicht of het metabool syndroom. Koolhydraatarm eten is eigenlijk voor iedereen goed. Als je geen diabetes hebt, maar wel een hoge bloeddruk of cholesterol dan is gezond eten ook zeer belangrijk. Hetzelfde geldt voor mensen met een cardiovasculair risico”, legt Van Beek uit.
Hoe past de brochure in de beperkte tijd van een consult?
“Doordat de brochure zo visueel is, is die zeer overzichtelijk en duidelijk. Het is echter wel belangrijk dat je als zorgverlener uitleg geeft. Bijvoorbeeld dat het beter is om met volle yoghurt te ontbijten in plaats van met soja- of magere yoghurt, aangezien je daarmee wel de middag haalt en minder snel naar een tussendoortje zal grijpen. Het beste is extra vezels en vetten in de vorm van bijvoorbeeld zaden en noten toe te voegen. Uitleg is dus wel een vereiste. Het is belangrijk mensen te helpen om de gedachtenshift te maken van ‘vetarm eten is juist’ naar ‘onbewerkt met minder koolhydraten’. Ik zou zorgprofessionals aanraden om een (geaccrediteerde) scholing over leefstijl te volgen, dat kan bijvoorbeeld bij Vereniging Arts & Leefstijl. Dat zorgt ervoor dat je met een gerust hart advies kunt geven en mensen kunt helpen en volgen in het verminderen van de koolhydraatinname. Het is leuk om te merken dat ik van zorgverleners terugkrijg dat de brochure ‘hun bijbel’ is geworden”, zegt Van Beek.
Wat brengt het patiënten?
“Van patiënten krijgen we terug dat ze de folder heel handig vinden. Ze zijn heel dankbaar en vaak opgelucht als ik de plaatjes laat zien. Ze zijn blij dat ze zelf de regie kunnen pakken en nemen de brochure mee als ze boodschappen gaan doen. Anderzijds krijg ik ook wel de reactie dat ze het moeilijk vinden om bijvoorbeeld het eten van brood of rijst te verminderen of te laten. Maar vaak zien ze gaandeweg dat er prima alternatieven zijn. Ik geef samen met een kok ook kookworkshops in een buurthuis. Daar leggen we de brochure uit en laten we zien wat je allemaal kan maken, zo ervaren mensen dat het niet ingewikkeld en bovendien lekker is! Zo maken we gerechten met rijst van bloemkool en spaghetti van courgette. Die workshops worden betaald door het gezondheidscentrum waar ik heb gewerkt. Ik merk dat bijvoorbeeld patiënten die net de diagnose diabetes type 2 hebben gekregen, geschrokken zijn en bereid zijn om iets te doen om hun gezondheid te bevorderen. Een lastigere groep vormen degenen die al lange tijd diabetes hebben. Ze zijn moe en kunnen de motivatie minder goed opbrengen”, denkt Van Beek.
Heb je tips voor zorgverleners?
“Naast het volgen van een cursus over het inzetten van leefstijl, zou ik zorgprofessionals aanraden zelf ook eens te proberen meer onbewerkte voeding en minder koolhydraten te eten. Het helpt je echt beter te voelen, fysiek en mentaal”, besluit Van Beek.
