Al 10 jaar deel ik als huisarts lief en leed met de mensen in mijn praktijk Mozaiek te Rotterdam Zuid, Feyenoord… De wijk Feyenoord kenmerkt zich door de multiculturele achtergrond van haar bewoners. Zo’n 50 nationaliteiten komen samen in mijn praktijk. De postcode zegt ook iets over de lage sociaal economische positie van mijn patienten.
Laaggeletterdheid, financiele problematiek, schulden en sociale isolatie; een greep uit de problematiek van mijn patiënten, die met gezondheidsklachten op het spreekuur komen. Van oudsher is praktijk Mozaiek een leestijlkliniek, wij verwijzen allemaal binnen het centrum als het kan, naar het ziekenhuis als het moet. Wij zijn heel gewone huisartsen, maar met een plus. Medisch geen oplossing betekent voor ons niet einde van het contact.
Juist contact houden bij klachten en verwijzen naar leefstijlprogramma’s binnen het centrum en de laatste jaren zeker ook naar programma’s in de wijk helpt mensen om een laag op te schuiven in de piramide van Maslow. Hoe zit dat met de piramide van Maslow? Volgens hem heeft elk levend wezen dezelfde behoeftes. U en ik zijn reeds aangekomen bij het hoogst haalbare; zelfrealisatie. Helaas is dat bij mij in de wijk anders, veel mensen zijn in de onderste lagen actief; veiligheid, werkzekerheid, inkomen, veilig stellen van eigendommen, stabiliseren van de dagelijkse structuur.
Geen gekke theorie, met de bril van Maslow op kom ik goed mijn dagen door en maak ik samen met de mensen de balans op. “Hoe gaat het met je?” Hopelijk nog steeds de meest gestelde vraag van iedere huisarts, niet te verwarren met “Wat heb je?” “Waar kom je voor?” of, erger, “Wat kan ik voor je doen?” Want we blijven hulpverleners die niets liever willen dan helpen.
Stop daarmee, zo luidt mijn advies. Stop met helpen, start met luisteren en ondersteunen. In mijn optiek hebben de meeste mensen geen hulp nodig, slechts enkelen en dat wijst zichzelf. Ook een medische interventie op basis van een gestelde diagnose is zo gepiept. De meeste mensen zijn beter geholpen met ondersteuning en, gek genoeg, begrenzing. Eenieder die mijn praktijk bezoekt in zijn of haar kracht doen geloven en daartoe bewegen, is voor mij de de top van de piramide. Door te naar de onderliggende oorzaak van het lichamelijk of mentaal ongemak waarmee iemand zich presenteert op het spreekuur. (Wat dat betreft is een zwijguur af en toe niet verkeerd…)
Vanuit dit gedachtengoed hebben wij een nieuwe functie in het leven geroepen: de praktijkondersteuner -financieel, naast de praktijkondersteuner-somatiek en praktijkondersteuner-ggz die ondersteunen bij hoge bloeddruk, hoge bloedsuikers en hoge mentale spanning. De laatstgenoemden werken zoveel mogelijk aan de hand van het Leefstijlroer, ontwikkeld door mijn beroepsvereniging Arts en Leefstijl.
De eerstgenoemde is Jos Pizzuto, accountant van beroep, landelijk de enige in zijn functie, voor zover wij weten. Hij houdt een keer per week spreekuur op verwijzing van de huisarts. Als iemand zich meldt op mijn spreekuur met buikpijn en slapeloosheid vanwege problemen met het UWV of de huurbaas dan kan Jos binnen een of twee weken tijd maken. Soms onderhandelt hij met de belastingdienst, het UWV of de huurbaas, maakt concrete afspraken, ondersteunt, lost niet op. Meer dan eens komt de patient in kwestie na enkele weken retour bij mij “Prima geslapen dokter, maar eenvoudig is het niet…”. Het is sowieso niet eenvoudig om met een jaarinkomen van gemiddeld 15 duizend euro rond te komen, maar niemand is gemiddeld.
Iedereen heeft een eigen geschiedenis, verhaal en bijbehorende lichamelijke en mentale klachten. Op het moment dat de balans zoek is gaan problemen zich stapelen. Om in de hogere lagen van de piramide uit te komen is vaak veel inspanning, mislukte pogingen en succes nodig. Ondersteuning in het “sociale domein of de leefomgeving” is onmisbaar. Dus nogmaals stop met helpen, start met luisteren en ondersteunen.
Om gezondheidsverschillen terug te dringen in wijken zoals ‘mijn’ Feyenoord moeten we elkaar opzoeken in de wijk en onze deur van de praktijk openen. Praten en luisteren, ook bij beperkte vaardigheden, is de voorwaarde sine qua non. Elkaar echt zien en niet betuttelen. We kunnen in de zorg een handreiking doen om patiënten een laag in de piramide op te schuiven. Ik nodig mijn collega’s die werken in een gebied waar mensen met een laag economische positie uit om die handreiking ook te doen in hun wijk.
________________
Janneke Michiels is huisarts in Rotterdam Zuid. Haar praktijk Mozaiek is gevestigd in de wijk Feyenoord. Haar patiënten zijn van verschillende komaf, er leven mensen met zo’n 50 nationaliteiten samen in de wijk. Xx jaar geleden besloot Janneke dat wanneer zij echt iets aan de gezondheid van haar patiënten wilde veranderen dat er andere ondersteuning in haar praktijk nodig was. In de praktijk startte een POH-er financiën, die op verwijzing patiënten ondersteunt bij geldzaken organiseren.
