GEZOND Bezig: unieke combinatie van leefstijlonderwijs en -ondersteuning in de praktijk

Geplaatst op:

30-01-2025

Leestijd 5 - 6 minuten

Geschreven door: Coalitie Leefstijl in de Zorg

Dit bericht delen op:

De Hogeschool Utrecht (HU) ontwikkelt het GEZOND Bezig-programma, een unieke combinatie van leefstijlondersteuning voor burgers én leefstijlonderwijs voor studenten. In september 2025 zal dit 20-weken durende traject voor mensen die hun leefstijl willen aanpassen starten én onderdeel zijn van meerdere HU-opleidingen. Hier vertelt Liesbeth Haverkort (senior onderzoeker bij het lectoraat Innovaties in de Preventieve zorg en hoofddocent Voeding bij het Instituut Paramedische Studies van de HU) over de ontwikkeling van het programma en de bijbehorende blauwdruk voor andere hogescholen.

GEZOND Bezig wordt een programma waarin burgers werken aan hun welbevinden door middel van een gezondere leefstijl. “Leefstijl speelt een belangrijke rol in zowel de fysieke als mentale gezondheid. Binnen GEZOND Bezig vliegen we leefstijl in de breedte aan, het gaat niet alleen om voeding of bewegen, maar ook aan slaap, zingeving, eenzaamheid, geldzorgen en middelengebruik zal aandacht worden besteed. Het traject zal circa twintig weken duren, afhankelijk van het traject van de individuele deelnemer, en bestaan uit groepsbijeenkomsten en een persoonlijk buddysysteem. Tegelijkertijd is GEZOND Bezig ook een onderwijsmodule. We ontwikkelen scholing voor zowel docenten als studenten over leefstijl. Op basis van die kennis kunnen onze studenten vervolgens, onder begeleiding van docenten, deelnemende burgers met leefstijlwensen en -vragen ondersteunen. Let wel: onze studenten gaan niet behandelen, maar coachen. Het GEZOND Bezig-traject is niet bedoeld als vervanging van professionele ondersteuning, we gaan niet op de stoel van een professionele leefstijlcoach zitten. Maar middels GEZOND Bezig kunnen studenten mensen wel ondersteunen, terwijl ze zelf ook leren”, legt Haverkort uit.

Leren én praktische ondersteuning

“Als hogeschool leiden we professionals op voor de praktijk. Daarbij houden we rekening met de uitdagingen en veranderingen in de maatschappij. We willen professionals opleiden die aansluiten bij wat het toekomstige werkveld van ze vraagt, die met een brede blik kijken en gewend zijn om interprofessioneel samen te werken. Dit is, in combinatie met de behoefte aan laagdrempelige, goed onderbouwde leefstijlondersteuning, de aanleiding geweest voor het ontwikkelen van GEZOND Bezig, dat onderdeel is van het bredere HU GEZOND&WEL-programma. Samen met mijn HU-collega’s Mirjam Gademan (Social work), Daphne Wittkämper (Fysiotherapie) en Saskia Fleischer (Verpleegkunde) vorm ik GEZOND Bezig-projectgroep. Het doel van GEZOND Bezig is dus tweeledig: burgers meer inzicht geven in hun persoonlijke leefstijl en de factoren die hun gezondheid en welbevinden beïnvloeden zijn én studenten opleiden in leefstijl,” vertelt Haverkort.

Hoe gaat het traject voor deelnemers er uitzien?

Voorafgaand zullen een of meerdere intakegesprekken plaatsvinden, waarin gebruik wordt gemaakt van onder andere het ‘spinnenweb Positieve Gezondheid’. “Op die manier wordt een beeld verkregen van wat voor de deelnemer belangrijk is en hoe het op verschillende vlakken met hem/haar gaat. En weten we of wat de deelnemer wil haalbaar is, waar eventuele knelpunten zitten én proberen we aan te sluiten op waar de deelnemer voor warmloopt. In overleg met de buddy-student, en docent, kiezen de deelnemers naar welke groepsbijeenkomsten ze gaan. Elke week worden er twee thema’s aangeboden, bijvoorbeeld slaap, financiën, bewegen, voeding et cetera. Elk thema wordt binnen de twintig weken twee keer aangeboden en iedere bijeenkomst zal volgens een vast format verlopen. Eerst wordt afgetast wat men weet over het onderwerp, vervolgens wordt er kennis gedeeld, gevolgd door een praktisch gedeelte. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een bezoek aan een winkel (thema voeding) of het doen van ontspanningsoefeningen (thema stress en ontspanning). In elke groepsbijeenkomst is er ook aandacht voor samenhang tussen de verschillende thema’s; waarom slaapproblemen bijvoorbeeld met geldzorgen te maken kunnen hebben of eenzaamheid zijn weerslag kan hebben op iemands eetpatroon. Op die manier creëren we bewustzijn over de samenhang tussen de verschillende factoren die bijdragen aan iemands leefstijl. Tot slot bespreken deelnemers in groepjes, of alleen met hun buddy-student, hun doelen en stellen die eventueel bij. Naast de groepsbijeenkomsten is er wekelijks contact tussen deelnemers en buddy’s, dat kan variëren van het bieden van een luisterend oor tot het samen een ommetje maken”, zegt Haverkort.

Naast ondersteuning via groepsbijeenkomsten en het persoonlijke buddysysteem zal met behulp van een sociale kaart worden gekeken waar aanvullende mogelijkheden liggen wanneer het traject niet voldoende blijkt te zijn. Hierop wordt aangegeven waar de deelnemer mogelijk baat bij heeft, zoals een doorverwijzing naar een Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI), een fysiotherapeut of deelname aan initiatieven binnen het sociale domein, zoals wandelgroepen of andere lokale activiteiten.

Wat levert het studenten op?

Voor elke groepsbijeenkomst leren studenten meer over het desbetreffende thema en wat de bedoeling van de bijeenkomst is. Na afloop wordt opgehaald wat studenten inhoudelijk hebben geleerd en wat hen is opgevallen in het contact met en de begeleiding van deelnemers in hun rol als buddy. De studievoortgang wordt gemonitord en getoetst op beroepscompetenties zoals samenwerking, organisatie, professionaliteit en communicatie. “Naast de vakinhoudelijke kennis die ze opdoen leren studenten ook hoe ze effectief kunnen samenwerken met professionals uit andere disciplines. Ze doen praktische ervaring op in het coachen en begeleiden van deelnemers bij gedragsverandering. Dit bereidt hen voor op de complexiteiten en veelzijdigheid van de zorg- en welzijnssector en dit draagt bij aan hun ontwikkeling tot goed geïnformeerde en betrokken professionals. Door gesprekken te voeren met en holistisch te kijken naar mensen – verder dan de klachten waarmee ze binnenkomen –, interprofessioneel te werken vanuit positieve gezondheid en deelnemers te enthousiasmeren en stimuleren om vol te houden, geeft dit traject ze essentiële bagage mee. Ze zullen inzien wat andere professionals kunnen toevoegen en dat je in gezamenlijkheid met de deelnemer uiteindelijk beter maatwerk kunt leveren en verder komt. Ik hoop dat GEZOND Bezig kan helpen onze studenten op te leiden tot welzijns- en gezondheidsbevorderaars die de hele mens, zijn/haar behoeften, wensen en(on)mogelijkheden, centraal zetten en die samen met mensen beslissingen nemen”, stelt Haverkort.

Blauwdruk voor hogescholen

De HU heeft voor de ontwikkeling van het GEZOND Bezig-programma financiering gekregen vanuit de Coalitie Leefstijl in de Zorg. “We zijn dankbaar dat het Team Opleiden en Professionaliseren van de coalitie het belang van dit programma inziet. Dankzij deze ondersteuning kunnen we het programma professioneel en grondig opzetten door experts te betrekken bij het samenstellen van de inhoud. Want het is nog al wat: het integreren van een deel van de curricula van verschillende opleidingen in het GEZOND Bezig-traject, het ontwikkelen van leefstijlonderwijs voor studenten en het (bij)scholen van docenten rond leefstijlvraagstukken. Anderzijds is het inspirerend en motiverend om te merken wat voor ideeën HU-collega’s van andere opleidingen inbrengen. Ik heb contact met HU-opleidingen waar ik nooit eerder mee heb samengewerkt, ze komen allemaal met mooie ideeën of tools die we kunnen gebruiken. Ook in die zin werpt interprofessioneel samenwerken zijn vruchten al af”, aldus Haverkort.

Als tegenprestatie voor de financiële bijdrage wordt een handleiding, een blauwdruk, opgeleverd. Andere hogescholen kijken nu al actief mee en kunnen de handreiking straks gaan gebruiken, in zijn geheel of onderdelen overnemen en het naar wens aanpassen. Haverkort: “Graag zelfs, het is zonde als iedereen zelf het wiel gaan uitvinden. Het is leuk om te merken dat andere hogescholen geïnteresseerd en enthousiast zijn.”

Testen en in september van start

“Hoe de scholing van docenten, het onderwijs voor studenten, de diepgang van de bijeenkomsten en het buddysysteem eruit gaan zien, wordt steeds concreter. We zijn druk met het ontwikkelen van het onderwijsplan. Voor de verschillende onderwerpen zijn experts bezig invulling te geven aan hoe de bijeenkomsten eruit zullen zien en het onderwijs dat daar op gebaseerd is wordt tevens uitgewerkt. In februari 2025 moet dit alles klaar zijn en zullen we de conceptversie van de blauwdruk voorleggen aan geïnteresseerde hogescholen en hun suggesties meenemen. Na pilots in maart en april willen we in mei en juni het hele traject doorlopen om eventuele kinderziektes eruit te halen. Vanaf september 2025 zullen diverse opleidingen binnen de HU dit traject als vast onderdeel toevoegen aan hun bachelor curriculum en zal het traject ook starten voor burgers”, licht Haverkort toe.

Leefstijl als vast element onderwijs breed

“Ik ga ervan uit dat GEZOND Bezig over een paar jaar een vast onderdeel binnen het bachelor onderwijs is, maar ook op andere hogescholen. En ik verwacht dat dan niet alleen opleidingen gericht op zorg en welzijn, maar ook bijvoorbeeld Economie, Rechten, Built Environment en diverse lerarenopleidingen meedoen. Het is voor iedereen belangrijk te leren dat leefstijl van invloed is op alle facetten van onze samenleving, zoals gezond opgroeien, fijn leven en wonen en fysiek en mentaal gezond ouder worden. Daarnaast kan de blauwdruk ook zijn meerwaarde hebben voor huisartsenpraktijken, gezondheidscentra en consultatiebureaus. Bovendien weten burgers van de regio Utrecht ons tegen die tijd te vinden, ook in de wijken waar wij dan actief zijn”, verwacht Haverkort.

Deelnemers meer dan welkom!

We zijn op zoek naar kritische burgers voor het testen van het GEZOND Bezig-traject in mei-juni 2025 en naar mensen die in september willen starten. Kent u mensen (regio Utrecht) die wellicht hiervoor in aanmerking komen, neem dan contact op via gezondbezig@hu.nl.

Lees meer over:

Gericht op actie

Betrokken partijen

De Coalitie Leefstijl in de Zorg bestaat uit een groeiende verzameling van partijen die actief zijn in en om de zorg, in beleid, op het terrein van wetenschap en innovatie of op een andere manier betrokken zijn bij leefstijl in de zorg.