Onlangs is het onderwijsprogramma Leefstijl en Preventie ontwikkeld en is een pilot van start gegaan met huisartsen in opleidingen uit Nijmegen en Amsterdam die een eigen invulling geven aan ruimte die ze hebben voor verdieping in hun 3e opleidingsjaar en die zich willen verdiepen in leefstijl. Een proces dat is gestart vanuit een oprechte vraag, waar een groep bevlogen mensen kordaat mee aan de slag is gegaan. Binnenkort wordt dit onderwijsprogramma door Arts en Leefstijl beschikbaar gesteld voor geïnteresseerde huisartsen in opleiding.
Preventie en leefstijl vormen belangrijke aandachtspunten in de (huisartsen)zorg. Meer dan de helft van de NHG-richtlijnen bevat een leefstijlaanbeveling. “Waarom is er geen specifieke verdiepingsmodule binnen de huisartsenopleiding?”, vroeg huisarts-in-opleiding Anneke Monninkhof zich af. “Leefstijlgeneeskunde is meer dan alleen adviseren ‘u moet proberen af te vallen’ of ‘u moet meer bewegen’. Hoe voer je het leefstijlgesprek in de spreekkamer? Welke kennis en tools zijn er?”
Coalitie als vliegwiel
Anneke (Monninkhof) kwam in contact met huisarts en leefstijlarts Alja Sluiter. “Ik wil in mijn derde jaar een verdiepingsmodule preventie en leefstijl in de huisartsenzorg gaan volgen, kun je daar mee helpen?” Alja was direct enthousiast en nam contact op met Vereniging Arts & Leefstijl. Samen met vele zorgprofessionals timmert Vereniging Arts & Leefstijl al jaren aan de weg op het gebied van leefstijl, onder andere middels de werkgroep Leefstijl in de Huisartsenopleiding. Zij gingen met deze vraag aan de slag. Dankzij de Coalitie Leefstijl in de Zorg kon dit breder worden getrokken, met mensen en middelen. “Daardoor kwam er een versnelling tot stand”, constateert Alja. En een versnelling was het. De handen werden ineengeslagen en anderhalf jaar later ligt is er een uitgewerkte onderwijsprogramma Leefstijl en Preventie voor aios huisartsgeneeskunde.
“De tijd is er rijp voor”, stelt Masja Verbeek vast. Zij is met Marijke Maalderink regisseur van Team Opleiden en Professionaliseren bij de Coalitie Leefstijl in de Zorg. “Je ziet de beweging. Leefstijl en preventie wordt in alle beleidsplannen en akkoorden benoemd als cruciaal onderdeel om de zorg in de toekomst te behouden. Zo heeft het NHG bijvoorbeeld recent de praktijkhandleiding Leefstijlbegeleiding ontwikkeld. Het onderwijsprogramma dat we nu hebben opgezet, hopen we op termijn duurzaam te kunnen verankeren in de artsenopleiding.”
Praktische opzet
Bij de ontwikkeling is mede gebruik gemaakt van de scholingsmodule over leefstijl van huisarts Stefan van Rooijen. “Hij heeft deze module meermaals onderwezen aan en geëvalueerd onder huisarten-in-opleiding in Maastricht. Delen van de inhoud en evaluatie hebben we meegenomen in onze opzet. Dat was prettig”, geeft Alja aan.
Bottom-up
Anneke Monninkhof besteedt in Nijmegen in haar verdiepingsmodule aandacht aan de mogelijkheid om onderwijs over leefstijl en voeding te geven aan haar studiegroep. Deze verdiepingstijd biedt haar de ruimte om een eigen invulling aan haar leerbehoefte te geven. “Zo kan ik me de stof uitstekend eigen maken. Als ik leefstijlkennis moet onderwijzen, moet ik me daar zelf uiteraard goed in bekwamen.” Hetzelfde vindt plaats bij de huisartsenopleiding in Amsterdam. Daar gaat Majorie Toorenburg de onderwijsonderdelen uit het onderwijsprogramma geven aan haar mede aios’en. Alja: “Daardoor krijgen 30 huisartsen in opleiding meer kennis over leefstijl. Op basis van de ervaringen volgen mogelijke aanpassingen. Zo komt de definitieve versie van het onderwijsprogramma Leefstijl en Preventie tot stand. Het werkt dus bottom-up, huisartsen-in-opleiding willen aan de slag met leefstijl en op basis van hun vraag is het onderwijsprogramma Leefstijl en Preventie opgezet. Die moet je eerst praktisch ontwikkelen en effectueren. Tegelijk moet je organisatorisch aan de slag. Zo hebben we meerdere gesprekken gevoerd met geïnteresseerde partijen. Hopelijk kunnen we zo verder uitbreiden.” Masja vult aan. “De opzet is vloeiend verlopen. Het is heel praktisch, gebaseerd op bestaande richtlijnen en kennis. Daarbij is gekeken hoe het voor de opleidingen en voor de student het beste uitvoerbaar is.”
Zorggerelateerde preventie
Gedreven vervolgt Alja: “De huisarts kan breder kijken: wat is er voor mijn patiënten nodig? In het spreekuur is er vaak een momentum om dat aan te kaarten en mensen te verleiden te gaan werken aan hun leefstijl. De onderwijsmodule “Het Leefstijlgesprek” en het Leefstijlroer zijn hiervoor goede tools. Soms hoor ik van huisartsen dat ze dit als ‘extra taak’ ervaren. Maar zowel geïndiceerde en zorggerelateerde preventie vallen binnen onze kerntaken als huisarts en leefstijl is daarvan een essentieel onderdeel. De huisarts kan een coachende rol hebben, waardoor de patiënt zelf meer grip krijgt op de klachten. Het kan in mijn optiek niet anders dat leefstijl onderdeel gaat uitmaken van de reguliere zorg. En niet onbelangrijk: het maakt het werken, voor mij als huisarts, leuker.”
Aandacht binnen de huisartsenopleiding
Anneke is het daar roerend mee eens: “Leefstijl wordt bij steeds meer ziekte-onderwerpen een aandachtspunt. Ik denk dat we als huisartsen met de betrouwbaarheid die we uitstralen en de kennis die we hebben, mensen een belangrijk duwtje in de rug kunnen geven. Tegelijk wil je dat het veel meer overstijgend is. Niet pas praten over leefstijl als iemand al overgewicht of diabetes heeft, maar in de consulten vaker buiten de context van de ziekte bespreken: wat wil je graag en waar word je door beperkt? Samen bespreken wat mogelijk is. Dat vergt kennis van de sociale kaart en samenwerking met andere domeinen. Juist daarom vind ik het van belang dat er een vaste plek komt voor verdieping in leefstijl binnen de Huisartsenopleiding!”
Meer weten over dit onderwijsprogramma? Mail dan naar dvahlenkamp@artsenleefstijl.nl
Het onderwijsprogramma Leefstijl en Preventie is een initiatief van Team Opleiden en Professionaliseren van de Coalitie Leefstijl in de Zorg. Vereniging Arts & Leefstijl, een van de regiepartners binnen de Coalitie, neemt de uitvoer van dit onderwijsprogramma op zich. Als autoriteit op het gebied van wetenschappelijk onderbouwde leefstijlgeneeskunde vertaalt zij deze kennis naar de praktijk van zorgprofessionals en biedt geaccrediteerde scholingen aan. Dit onderwijsprogramma wordt aangeboden aan huisartsen-in-opleiding.
Vanuit de Coalitie Leefstijl in de Zorg zijn de drijvende krachten achter dit onderwijsprogramma huisartsen Alja Sluiter, Janneke Stolker en Stefan van Rooijen, onder regie van Marijke Maalderink en Masja Verbeek (regisseurs van Team Opleiden en Professionaliseren). Samen met het projectteam vanuit Vereniging Arts en Leefstijl.
