Structurele inbedding is de sleutel om de druk op de zorg te verlichten
Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat leefstijl bijdraagt aan de behandeling van diverse chronische aandoeningen zoals diabetes type 2, mentale klachten en hart- en vaatziekten. Ondanks deze kennis ontbreekt leefstijl nog vaak in het gesprek tussen patiënt en zorgverlener. Veel mensen met klachten lopen daardoor vast in een medische draaideur: van medicijn naar medicijn, van behandeling naar ingreep, zonder blijvende verbetering van hun gezondheid. Dat blijkt uit de vernieuwde Kennisbundel Wetenschappelijk Bewijs Leefstijlgeneeskunde van Lifestyle4Health en de Coalitie Leefstijl in de Zorg waar een groot aantal experts aan meewerkten, onder andere TNO, UMCNL (voormalig NFU), Vereniging Arts & Leefstijl en Patiëntenfederatie Nederland. De bundel is een oproep aan beleidsmakers en zorgbestuurders om leefstijl een integraal onderdeel van de behandeling te maken.
Het aantal mensen met een chronische ziekte in Nederland blijft stijgen. Het RIVM becijfert dat het aantal mensen met tenminste 1 chronische aandoening stijgt in de periode 2022-2050 met 1,5 miljoen tot bijna 12 miljoen in 2050. Steeds duidelijker blijkt dat de manier van leven daar een grote rol in speelt. De urgentie is groot: de zorgkosten stijgen naar verwachting van €113 miljard in 2022 naar €202 miljard in 2050. Ziekenhuiszorg neemt hier het grootste onderdeel voor zijn rekening.
Leefstijlinterventies zijn effectief
De nieuwe bundel presenteert de belangrijkste wetenschappelijke onderzoeken van de afgelopen vijf jaar naar effecten van leefstijlinterventies bij chronische aandoeningen zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten, obesitas, kanker, mentale klachten en dementie. Waar de eerste bundel uit 2019 vooral een verkenning was, laat deze update zien hoe snel het bewijs groeit dat leefstijl bijdraagt aan herstel en zelfs bij ongeneeslijke aandoeningen helpt bij beter functioneren. De kennis over leefstijlgeneeskunde is de afgelopen 6 jaar minstens verdubbeld tot verdrievoudigd, zowel wetenschappelijk als in beleid en praktijk. Leefstijlinterventies, zoals in voeding, beweging, slaap, ontspanning en sociale verbondenheid, zorgen bijvoorbeeld voor meer welzijn, minder pijn of minder medicatiegebruik. “De bundel laat zien dat leefstijlinterventies bijdragen aan gezondheidswinst voor mensen met chronische aandoeningen. Zonder structurele aandacht voor leefstijl blijven behandelingen vaak suboptimaal en niet duurzaam effectief. Daarom is het nodig om te werken vanuit een systeembenadering waarin zorg, beleid en samenleving samen optrekken. Zorg dat leefstijlinterventies voor iedereen begrijpelijk en toegankelijk zijn, zodat gezondheidsverschillen niet verder groeien. Focus op interventies waarvan bewezen is dat ze werken, en stop met zorg die weinig toevoegt. En investeer in passend onderzoek dat de implementatie en opschaling van leefstijlgeneeskunde kan versnellen.” aldus Hanneke Molema van TNO, Coalitie Leefstijl in de Zorg en Lifestyle4Health.
Bewustzijn bij patiënt en zorgverlener groeit maar toch onderbelicht
Dankzij inspanningen van o.a. de Coalitie Leefstijl in de Zorg en bepaalde beleidsprogramma’s groeit het bewustzijn bij zowel patiënten als zorgverleners over de waarde van leefstijl voor gezondheid. Steeds meer mensen willen weten wat ze zelf kunnen doen om minder ziek te zijn, en zorgprofessionals zijn beter toegerust om hen daarbij te ondersteunen. Toch blijft leefstijl nog vaak onderbelicht in gesprekken tussen patiënt en zorgverlener waardoor de gezondheid van velen niet verbetert. 81% van de patiënten vindt het leefstijlgesprek belangrijk, maar 53% geeft aan dat het niet wordt besproken. Uit recent onderzoek van de Patientenfederatie blijkt dat 1 op de 3 patiënten meer informatie of hulp van de zorgverlener mist. Er is een verandering zichtbaar, maar leefstijl en gezondheid zijn nog niet vanzelfsprekend en integraal een onderdeel van de zorg. “Patiënten willen weten wat ze zélf kunnen doen om zich beter te voelen,” zegt Arthur Schellekens, directeur-bestuurder van de Patiëntenfederatie Nederland. “Die behoefte vraagt om een zorgsysteem dat leefstijl als vanzelfsprekend onderdeel van behandeling ziet.”
Maatschappelijke opgave vraagt om structurele systeemverandering
De onderzoekers benadrukken in de bundel dat leefstijlverandering niet alleen de verantwoordelijkheid is van de patiënt. Persoonlijke, sociale en economische factoren spelen een grote rol. Voor duurzame verandering van leefstijl is systeemverandering nodig: beleid, omgeving en maatschappij moeten gezondheid centraal stellen (“health in all policies”). Verder pleiten ze ook voor verandering van de zorgomgeving door meer gezonde keuzes te faciliteren zoals rookvrije instellingen, beweegvriendelijke ruimtes en gezond voedingsaanbod. Daarnaast wordt opgeroepen om leefstijlinterventies begrijpelijk en toegankelijk te maken voor iedereen ongeacht opleidingsniveau, taalvaardigheid of achtergrond.
Breed gedragen
Op initiatief van Lifestyle4Health en de Coalitie Leefstijl in de Zorg is de Kennisbundel Wetenschappelijk Bewijs van Leefstijlgeneeskunde geactualiseerd met bijdragen van een grote groep gerenommeerde onderzoekers en zorgprofessionals uit o.a. TNO, LUMC, UMCG, GGZ Centraal, Radboudumc en de Patiëntenfederatie Nederland. Patiënten, zorgverleners, beleidsmakers en onderzoekers worden allemaal opgeroepen om de inzichten uit deze bundel te benutten en de transitie samen te versnellen. “De wetenschappelijke onderbouwing voor leefstijlgeneeskunde is de afgelopen jaren niet alleen breder, maar ook sterker geworden. We zien steeds meer robuust bewijs dat leefstijlinterventies daadwerkelijk bijdragen aan beter herstel en minder medicatiegebruik bij chronische aandoeningen. Dat maakt leefstijl geen bijzaak meer, maar een essentieel onderdeel van effectieve en toekomstbestendige zorg. De uitdaging ligt nu in het structureel vertalen van dit bewijs naar de dagelijkse zorgpraktijk,” aldus Jochen Mierau, hoogleraar Economie van de Volksgezondheid, verbonden aan Rijksuniversiteit Groningen.
