De Coalitie Leefstijl in de Zorg spant zich in om een gezonde leefstijl integraal onderdeel te maken van de reguliere zorg. Steeds meer partijen sluiten zich aan bij de coalitie, zo is Pharos sinds begin 2025 deelnemer. Hier vertelt Arnt Wolter (domeinmanager Inclusieve Gezondheidszorg bij Pharos) over het belang van gelijke kansen op gezond leven, de gedeelde ambitie en de bijdrage die Pharos wil leveren aan de coalitie.
Landelijk expertisecentrum Pharos heeft als doel gezondheidsverschillen terug te dringen. “Ons uitgangspunt is gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen. Als we willen dat iedereen in Nederland dezelfde kansen op een gezond leven heeft, zullen wij mensen (verschillend) moeten behandelen op een manier die bij hun situatie past. Dat vraagt om persoonsgerichte preventie, zorg én leefstijlinterventies. We merken dat de leefstijlinterventies en -adviezen zoals ze nu aangeboden worden niet altijd passend zijn voor mensen in kwetsbare omstandigheden. Denk aan mensen met weinig inkomen, mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, ouderen met een migratieachtergrond. En juist bij deze mensen is de grootste gezondheidswinst te behalen. Zij profiteren nu onvoldoende van de groeiende aandacht voor leefstijl. Te weinig aandacht voor deze mensen kan er zelfs toe leiden dat goedbedoelde initiatieven de gezondheidsverschillen vergroten”, legt Arnt Wolter uit.
De zorg inclusiever maken
“Als Pharos denken we graag mee over hoe de zorg inclusiever gemaakt kan worden, zodat die toegankelijk is voor iedereen. We zijn deelnemer van de Coalitie Leefstijl in de Zorg geworden om te zorgen dat leefstijlinterventies en -adviezen begrijpelijk en persoonsgericht, cultuursensitief en stresssensitief worden aangeboden voor alle patiënten, ongeacht hun achtergrond. Dit vraagt om bewustwording en deskundigheidsbevordering bij zorgverleners én beleidsmakers. We delen graag onze kennis met andere deelnemers aan de Coalitie. Zo hebben we onlangs met het Team Samen sterker leren van de Coalitie een overzichtsartikel geschreven over de relatie tussen gezondheidsverschillen en leefstijl bij mensen in een kwetsbare situatie. Een belangrijke boodschap is dat het aanbieden van ‘eenheidsworst’ niet helpt om gelijke kansen op gezondheid te realiseren. Daarnaast is het belangrijk om niet bij de makkelijkste groep te starten met het idee ‘dan zien we van daaruit verder’. Maar kijk juist naar de mensen die het het hardst nodig hebben. We zullen coalitiebreed, dus over de verschillende teams heen, meekijken door de bril van gezondheidsverschillen en specifiek proberen te maken wat het effect is van de keuzes die gemaakt worden op mensen in een kwetsbare situatie”, vertelt Wolter.
Hoe toegankelijk is jouw zorg?
“Toegang tot zorg en ondersteuning is de mate van het gemak waarmee mensen gebruik kunnen maken van diensten die aansluiten bij hun behoeften. Daarbij zijn betaalbaarheid, bereikbaarheid, passendheid en begrijpelijkheid vier belangrijke aspecten. Aangezien één op de vijf mensen moeite heeft met digitale zorg, is belangrijk daar bij het ontwikkelen van apps voor gezond leven rekening te houden. We weten vanuit testen met mensen die moeite hebben met lezen en schrijven dat het woord leefstijl niet door iedereen begrepen wordt. Gezond leven is een duidelijkere en begrijpelijkere term. Het is moeilijk om je in te leven in wat begrijpelijk is voor andere mensen, daarom is het samenwerken met mensen die moeite hebben met lezen en schrijven hard nodig. Een ander voorbeeld is de wijkgerichte aanpak. Zo heeft het Jeroen Bosch Ziekenhuis een leefstijlloket, in het ziekenhuis maar ook op diverse locaties daarbuiten, waarbij samengewerkt wordt met de GGD, verpleegkundigen uit het ziekenhuis, leefstijl- en buurtsportcoaches en stoppen met rokenzorg.
Gelukkig zet de coalitie zich in voor passende zorg en is het besef er dat het belangrijk is dat zorgverleners zorg aanbieden die aansluit bij de patiënt die voor hen zit. Vaak lijkt het in de taal rondom leefstijl dat het probleem bij de patiënt ligt. Maar ik ben van mening dat de oplossing ligt bij de zorgverleners, zij moeten het anders gaan doen. Ze hebben de verantwoordelijkheid om begrijpelijke zorg te leveren. Zorgorganisaties moeten gezondheidsvaardiger worden door zich aan te passen aan de gezondheidsvaardigheden van hun patiënten. Onze definitie van gezondheidsvaardigheden is de mate waarin mensen in staat zijn om informatie over gezondheid te vinden, te begrijpen en toe te passen. 35% van de Nederlanders heeft daar moeite mee. Overigens is het goed te beseffen dat iedereen soms moeite heeft met het begrijpen en toepassen van informatie over gezondheid, bijvoorbeeld in periodes met veel stress of na een slechtnieuwsgesprek”, stelt Wolter.
Wil je weten hoe gezondheidsvaardig jouw organisatie is? Test het hier!
Samen met de doelgroep
Wolter: “Het is belangrijk dat er aandacht wordt besteed aan wie er (onbewust) wordt buitengesloten door de huidige manier van werken in de zorg. De oplossing ligt in het met, niet voor, mensen werken aan interventies. Werk samen met de mensen om wie het gaat en doe dat al in een vroeg stadium, bij de ontwikkeling van een interventie, zodat je weet dat die zal aansluiten bij de mensen waarvoor die bedoeld is. Dat betekent ook dat onderzoek inclusief moet gebeuren. Maak dus niet alleen gebruik van een digitale enquête uit gemak, maar organiseer daarnaast ook een focusgroep om informatie op te halen. Natuurlijk is het inzetten van een app prima, maar zorg dan dat die begrijpelijk en toegankelijk is voor iedereen en biedt mondelinge begeleiding voor wie dat nodig heeft.”
Wil je ervaren hoe ingewikkeld digitale zorg kan zijn voor mensen? Test het met de ‘escape koffer digitale inclusie’.
Wanneer ben je tevreden?
“Ik ben tevreden als bij de coalitie betrokken partijen persoonsgericht werken gaan stimuleren en bij het ontwikkelen van nieuwe interventies samenwerken met mensen die er het meeste baat bij hebben. Leefstijl staat niet bovenaan het prioriteitenlijstje als er allerlei andere zaken spelen die chronische stress veroorzaken. De gezondheid van mensen heeft in belangrijke mate te maken met hun leefomgeving. Ik hoop dat steeds meer zorgverleners inzien dat de onderliggende oorzaken voor gezondheidsproblemen aangepakt moeten worden. Gezondheidsverschillen duurzaam aanpakken vraagt bovenal om lef en leiderschap. Zorgorganisaties die voorop gaan en alle betrokkenen weten mee te nemen in deze maatschappelijke opgave: het duurzaam terugdringen van gezondheidsverschillen”, besluit Wolter.
Gezondheid & vaardigheden in cijfers
- Voor 1 op de 5 mensen is de digitale wereld te moeilijk gemaakt
- 1 op de 5 volwassenen heeft moeite met lezen, schrijven of rekenen
- 1 op de 3 mensen heeft beperkte gezondheidsvaardigheden
- 3% van de hbo-/wo-geschoolde vrouwen rookt tijdens de zwangerschap en 20% van de vrouwen met een opleidingsniveau tot en met mbo-1
- Diabetes komt voor bij 3% van de hbo-/wo-geschoolden en bij 13% van mensen met een opleidingsniveau tot en met mbo-1
