Leefstijl draait om gedragsverandering. Maar duurzaam je gedrag verbeteren is niet eenvoudig. Digitale tools kunnen jou als zorgverlener helpen om patiënten te ondersteunen tijdens de gehele ‘leefstijl journey’, van het agenderen en aangaan van het leefstijlgesprek tot het kiezen van concrete leefstijldoelen en de uiteindelijke leefstijlinterventie.
Leefstijl journey
Binnen de Coalitie Leefstijl in de Zorg maken we gebruik van de zogenaamde leefstijl journey, de reis die de patiënt aflegt op weg naar een gezondere leefstijl. Deze reis bestaat uit zeven stappen: het agenderen van leefstijl, het voeren van het leefstijlgesprek, een onderwerp kiezen om aan te werken, dat onderwerp uitdiepen, een concreet leefstijldoel kiezen, toeleiding naar een interventie, liefst buiten het ziekenhuis, en tot slot begeleiding/ monitoring van het hele proces. Bij die laatste stap komt eHealth om de hoek kijken, want eHealth is bij uitstek geschikt om te ondersteunen bij het verbeteren van leefstijl. Maar ook bij alle andere stappen kan digitalisering van meerwaarde zijn.
Digitale tools ondersteunen elke stap van de reis
Er zijn handige tools die je als zorgverlener kunt gebruiken in elke fase. Bij het agenderen kan bijvoorbeeld de Leefstijlcheck ingezet worden. Dit helpt om het leefstijlgesprek te starten. Deze korte vragenlijst met twaalf vragen, vult de patiënt voorafgaand aan het consult (digitaal) in en geeft je direct inzicht hoe de patiënt de eigen levensstijl ervaart. Daarmee creëer je probleemeigenaarschap bij de patiënt. Met de Leefstijlcheck in de hand ga je het gesprek aan, waarbij de patiënt zelf kan aangeven waar hij of zij aan wil werken.
Ter ondersteuning kun je hierbij het Leefstijlroer gebruiken. Het Leefstijlroer is opgebouwd uit zes pijlers die samen een belangrijke invloed hebben op de lichamelijke en geestelijke gezondheid: voeding, beweging, ontspanning, slaap, verbinding en zingeving. Als de patiënt een onderwerp heeft gekozen waar hij of zij mee aan de slag wil, kan dat indien nodig vervolgens nog verder uitgediept worden met een vragenlijst die de patiënt thuis invult. Goed om te weten: 80% van de patiënten is prima in staat om deze vragenlijsten zelfstandig online in te vullen, bij de overige 20% moet je hiervoor wat meer tijd nemen. E-learning is tevens een belangrijk element van effectieve leefstijlinterventies. Immers, in de spreekkamer heb je vaak niet veel meer dan zestig seconden van de tien minuten van je consult om aan leefstijl te besteden. E-learning is daarom een belangrijke tool om patiënten meer leefstijlinformatie te bieden de ze in de eigen omgeving, eventueel met hun partner of meerdere keren, kunnen doornemen.
Hoe verwijs ik naar de juiste partij?
Stel je hebt het leefstijlgesprek gevoerd en jouw patiënt wil graag aan de slag gaan en gezonder leven, dan is het zaak de patiënt te verwijzen naar de partij die voor de juiste ondersteuning kan zorgen. Dit vraagt om een goed werkend verwijssysteem. Je wilt dat de patiënt in zijn of haar eigen leefomgeving en afhankelijk van diens voorkeuren – bijvoorbeeld in groepsverband of juist alleen, met enkel vrouwen/ mannen, mensen met dezelfde (culturele) achtergrond – geholpen kan worden. Zorgverleners weten nu vaak nog niet goed welke partijen er in de omgeving geschikt zijn voor welke patiënten. Maar er zijn inmiddels al veertig verwijsplatforms bekend die daarbij kunnen helpen. BeterVerwijs is daar een mooi voorbeeld van. Dit platform helpt zorgprofessionals hun patiënten te verbinden met leefstijlprofessionals, paramedici en het sociaal domein in de buurt of online. Het platform matcht op onderwerpen zoals voeding, beweging, slaap, mentale gezondheid, ontspanning, roken, alcohol, geldzorgen en eenzaamheid.
eHealth als ondersteuning
eHealth is een efficiënte en betaalbare manier om mensen te ondersteunen bij het verbeteren van hun leefstijl. Maar let wel, eHealth alleen gaat niet werken. Het moet altijd onderdeel van een systeem zijn waarbij ook deskundigen in de loop zijn. Een mooi voorbeeld is ‘The Box’, die we in het LUMC ontwikkeld hebben (zie kader ‘Aan de slag met ‘The Box’). Met behulp van deze doos met digitale meetapparatuur doen patiënten thuis metingen. Inmiddels hebben we zo’n 10.000 boxen uitgedeeld en zien we effecten als lagere bloeddruk en gewicht en 20% minder consulten bij de huisarts. Bovendien zien we dat de spoedhulp zich door het inzetten van de box verplaatst naar planbare zorg. Zo is het aantal spoedgevallen na een hartoperatie bijna gehalveerd. Ritmestoornissen kunnen bijvoorbeeld eerder worden opgespoord en behandeld. En net zo belangrijk: de tevredenheid over het gebruik van de app ligt boven de 85%. Naast The Box zijn er nog vele andere mooie eHealth-initiatieven op het gebied van leefstijl in Nederland.
eHealth en andere vormen van digitalisering lenen zich heel goed voor leefstijl. Het is effectief voor de patiënt, en het ontlast jou als zorgverlener. Ga er in je eigen praktijk mee aan de slag! Dat levert jou als zorgverlener en patiënten veel op.
Aan de slag met The Box
In 2013 zijn we in het LUMC gestart met ‘The Box’, een doos met allerlei digitale meetapparatuur met bijbehorende app waarmee een patiënt bij zichzelf gezondheid kan meten. Denk hierbij aan een weegschaal, bloeddrukmeter, stappenteller en sensoren om bijvoorbeeld stress en slaap te meten. De metingen worden in samenhang getoond in de app, die in samenwerking met expertisecentrum gezondheidsverschillen Pharos is ontwikkeld. Op die manier weten we dat mensen met lage gezondheidsvaardigheden de app ook kunnen gebruiken. Waar de box mee wordt gevuld is afhankelijk van de aandoening, zo hebben we inmiddels tien varianten binnen de cardiologie zoals de aorta- of de hartinfarct-box. Maar er zijn ook boxen voor patiënten met bijvoorbeeld diabetes of hoge bloeddruk. Patiënten doen thuis metingen en krijgen zo zelf inzicht in hun situatie. Daarnaast worden de metingen door de deskundigen in het ziekenhuis ingezien en gebruikt voor terugkoppeling. De app geeft patiënten bovendien tips en geeft ze een duwtje in de gewenste richting (nudging).
Douwe Atsma is hoogleraar cardiologie in het LUMC, hoogleraar eHealth aan de TU Delft, CMIO digitale zorgtoepassingen en eHealth LUMC, bestuurslid van het National eHealth Living Lab en vicevoorzitter van Vereniging Arts en Leefstijl. Hij is tevens voorzitter van het kernteam van Team PIEK (Praktijkimplementatie en Kwaliteit).
