“Je moet gezonder eten, meer bewegen, niet roken, minder stressen… — zeggen ze.”
Maar probeer dat maar eens als je koelkast leeg is, de rekeningen zich opstapelen en je hoofd vol zit. Gezondheid is geen kwestie van losse adviezen, maar van een samenhangende aanpak. Die aanpak moet niet alleen uit de spreekkamer komen, maar ook uit de wijk, de schuldhulpverlening, de welzijnsorganisatie, en soms zelfs de buurvrouw die een pannetje soep brengt. Pas als die werelden elkaar vinden, krijgt iemand ruimte om zijn gedrag echt te veranderen.
Oplossingen buiten de zorg
Een samenhangende aanpak kan niet zonder een brede blik op gezondheid, waarbij oog is voor de sociale oorzaken van ziekte en leefstijl. Tenslotte worden de oplossingen ook buiten het domein van de zorg gevonden. Dit betekent samenwerking en afstemming tussen zorg en ondersteuning vanuit verschillende domeinen. Persoonsgerichte aandacht staat daarin centraal: wat speelt er in het leven van deze patiënt? Wat geeft stress? Wat heeft iemand nodig om weer lekker in zijn vel te komen? En ook: Hoe kan ik aansluiten op de taal die de patiënt spreekt?
Als we leefstijl serieus nemen als preventie-instrument, dan moeten we de context van onze patiënten net zo serieus nemen. En die context ligt vaak buiten ons traditionele zorgdomein. Gebeurt dit niet of onvoldoende? Dan blijven mensen terugkeren naar de huisarts of het ziekenhuis. Dat is voor niemand bevredigend en in de eerste plaats niet voor de patiënt die zich niet gezien en gehoord voelt.
Breed uitvragen en bruggen bouwen
Hoewel het systeem van zorg nog niet optimaal ingericht is om met een brede blik te kijken en te handelen, zijn er steeds meer initiatieven en voorbeelden van goede samenwerking over domeinen heen. Wat we steeds meer zien is dat er professionals en netwerken zijn die de brug vormen tussen bijvoorbeeld ziekenhuis, huisartsenzorg, GGZ en de ondersteuning vanuit de gemeente met alle voorzieningen in het sociaal domein.
Pharos sprak met ruim twintig professionals die zo’n functie vervullen. In de wijk zien we wijkcoördinatoren of wijkmanagers gefinancierd door de huisartsenorganisatie. Zij hebben de opdracht de samenwerking tussen de eerstelijnszorg en de sociale partners in de wijk te versterken. Op individueel niveau zijn er op veel plekken professionals die een brugfunctie vervullen, bijvoorbeeld een praktijkondersteuner sociaal domein, een welzijns- of leefstijlcoach, sociaal werker of een wijkverpleegkundige met een brede opdracht. Pharos publiceerde een handreiking waar je meer kunt lezen over hoe deze professionals werken en hoe zij gefinancierd worden.
De grote meerwaarde van professionals met een brugfunctie is dat zij de tijd hebben om breed uit te vragen, stress te herkennen, en weten naar wie zij kunnen verwijzen in het sociaal domein. Ze dragen bij aan netwerkvorming en samenwerking tussen professionals uit de zorg en de sociaal werkers in de wijk. En als het gaat om leefstijl, zijn zij er niet om leefstijl ‘te verbeteren’, maar om samen te ontdekken wat op dat moment mogelijk is of nodig is – en mensen daarin te versterken. Dat is het startpunt van gedragsverandering. Kleine haalbare stapjes die aansluiten bij het dagelijks leven en de mogelijkheden van mensen.
De wind mee
Het is duidelijk dat er beweging is. Steeds meer professionals en organisaties erkennen dat de ondersteuningsvragen van inwoners vaak niet passen binnen de kaders van ons huidige systeem. Tegelijkertijd ontstaan er door het hele land inspirerende initiatieven waarin de mens, niet het systeem, centraal staat. Waar ruimte is voor werken over domeinen heen.
Gelukkig onderstrepen zo’n beetje alle akkoorden dat domein overstijgende samenwerking een ‘must’ is. In het IZA, het GALA, het WOZO, en nu ook het AZWA en in de Visie op de Eerstelijnszorg 2030 wordt gepleit voor betere samenwerking tussen de domeinen zorg en sociaal. We hebben de wind mee dus nu is de tijd om het roer om te gooien en het ook echt te gaan doen.
Tot slot
Toon lef om domeinoverstijgend te denken én te handelen. Ga actief op zoek naar partners in de wijk, organiseer gezamenlijke overleggen, werk aan hechte wijkverbanden, betrek de professionals met een brugfunctie en deel wat werkt. Zo versterken we elkaar, én de mensen om wie het gaat. Dan bouwen we aan een zorgsysteem dat aansluit op de realiteit waarin mensen leven.
___________________________________________________________________
Karen Hosper
Karen is strategisch adviseur en projectleider bij Pharos. Zij werkt aan toegankelijke (eerstelijns)zorg waarin aandacht is voor een persoonsgerichte en integrale aanpak met oog voor de sociale oorzaken van ziekte. Wil je meer weten over Karen? Zij is te volgen via LinkedIn.
Tina Mantel
Tina is adviseur, projectleider en kwalitatief onderzoeker bij Pharos. Zij werkt aan inclusieve gezondheidszorg en zet zich in voor een inclusieve samenleving. Wil je meer weten over Tina? Zij is te volgen via LinkedIn.
