Wanneer heb je voor het laatst een ongezonde gewoonte getracht te veranderen? Gelukt of niet, ik durf er om te wedden dat dit moeite heeft gekost. In een omgeving die spectaculair is veranderd, is gezond leven een steeds grotere uitdaging geworden.
Het aantal chronisch zieken neemt hand over hand toe. Leververvetting, Diabetes Mellitus type II, het metabool syndroom. Een greep uit het de grote hoeveelheid leefstijlgerelateerde aandoeningen. Ons zorgstelsel piept en kraakt.
Wij zorgverleners gaan hier nog vaak te ouderwets mee om. Ons antwoord op deze problematiek is nog te vaak:
- Een recept
- Een (eenzijdig) advies
- Een (verwijtende) wijzende vinger
We leveren reactieve ziekenzorg, nog steeds te weinig gezondheidszorg. We dweilen met de kraan open. Laten we onze rol en werkwijze, net als de politiek en het hele zorgstelsel opnieuw tegen het licht houden.
“Wat de mens onvoldoende begrijpt, is zij geneigd te negeren”
We houden de mensheid steeds langer in leven (en daar betalen we ook letterlijk een hoge prijs voor) maar onze gezonde levensjaren worden alsmaar korter. We accepteren een steeds grotere epidemie aan oorzakelijke problemen aan de voorkant en blijven stug doorgaan met repareren aan de achterkant. Want vanuit onze ivoren toren blijven we terugvallen op aangeleerde vaardigheden binnen het diagnose – recept model.
Aangemoedigd door onze eigen beroepsgroepen en ook de industrie.
Maar gezondheid op recept, dat is veelal niet meer mogelijk. Beweegarmoede, een overdaad aan bewerkte voeding en een samenleving die 24/7 “aan” staat. Te lang hebben we deze epidemie niet serieus genoeg genomen en bleven daar te vaak ouderwetse oplossingen voor zoeken. Simpelweg onvoldoende meegekregen vanuit de medische opleiding. En wat we onvoldoende begrijpen, zijn we geneigd te negeren.
En ja, het zorgsysteem moet misschien wel op de schop. En ja, de politiek maakt verkeerde keuzes als het gaat om een gezondere leefomgeving met daarin een alsmaar groeiende gezondheidskloof. Maar zoals wij de politiek (terecht) verwijten, is ook de gezondheidszorg zelf steeds meer aansluiting aan het verliezen met de samenleving.
“Bij echt iedereen zit ergens motivatie tot verandering”
Voor een patiënt zijn alle zorgverleners een en dezelfde partij. Laten we dan ook allemaal met dezelfde mond spreken. En vooral niet onderschatten wat het NIET benoemen van al deze aspecten tot gevolg heeft. De teachable moments om tot een gezondere leefstijl te komen, worden nog onvoldoende aangegrepen.
Onze eigen agenda’s in de spreekkamer matchen namelijk niet goed meer met de agenda van de patiënt. Wij hebben een hoop vinkjes te zetten op ons eigen kleine terrein. Wie zorgt er nog voor het hele terrein?
“We willen wel veranderen, maar niet veranderd worden.”
Wat dan wel te doen om onze werkwijze beter aan te laten sluiten? Het betreft in mijn ogen een coachende aanpak, het zogenaamde participatiemodel. Laten we meer naast de patiënt gaan staan. En dat betekent naast informeren en adviseren, meer focus op motiveren.
En wat motiveert? Invloed, eigen regie hebben. Niet alles overkomt je, je kunt wel degelijk zelf je gezondheid verbeteren. Bij echt iedereen zit ergens motivatie voor verandering. Maar betekent in de spreekkamer voor de zorgverlener ook een stukje regie uit handen geven. En ik hoor de bezwaren al klinken; geen tijd voor, niet mijn verantwoordelijkheid, het heeft geen zin, iemand moet het echt zelf willen.
Ons zorghart zit deze aanpak vaak in de weg; we nemen het initiatief te vaak over; Kom maar hier, we weten wat goed voor u is. Gaat u dit maar doen, dit medicijn nemen.
Begeleiding met een vergoeding, die eindigt wanneer de vergoeding stopt. Daarna verwachten we wel structurele verandering. De gewoonte is echter onvoldoende veranderd en mensen vallen vaak terug in hun oude patroon.
Want wanneer is veranderen het makkelijkst? Precies, wanneer je dit zelf hebt geïnitieerd. We willen wel veranderen, maar niet veranderd worden. Wat lijken dokter en patiënt toch veel op elkaar..
“Go where the money is.”
Waar moeten we zijn voor het nemen van die eigen regie? Juist, in de eigen leefomgeving. In de eigen stad, in de eigen wijk, in eigen huis. Daar gebeurt het, daar kunnen we de zaadjes planten en motiveren. En laten we niet onderschatten hoeveel er al vanuit die eigen omgeving (de nulde lijn) wordt opgepakt; Veelal vanuit ervaringsdeskundigheid worden er prachtige burgerinitiatieven opgezet op het vlak van een gezondere leefstijl. Laten we deze omarmen!
De patiënt zelf in actie, de Actiënt. Niet altijd even conventioneel, maar met de conventionele werkwijze staan we tenslotte waar we nu staan. Leg kortere lijnen vanuit onze ziekenhuizen naar de wijken en haar Actiënten. Maak de zorgkaart in wijken prioriteit en onderhoudt deze. Biedt de (digitale) ruimte aan initiatieven om zich kenbaar te maken, maak verbinding. En zoek zeker de samenwerking met de eerste lijn en versterk elkaar, we hebben immers hetzelfde doel. Maar go where the money is!
Dus laten we het instituut ziekenhuis wat vaker verlaten en uit onze ivoren toren komen. Ga praten in de wijken; informeren, adviseren, motiveren. Dat werkt zoveel beter in het wijkhuis dan tussen vier steriele muren van onze spreekkamer. Draag bij aan de transformatie van ziekenhuis naar gezondheidshuis. Je krijgt er als zorgverlener veel voor terug, neem alleen al de enorme hoeveelheid positieve energie!
_____________________
Jeroen Lammers is leefstijlarts en cardioloog, werkzaam in het Elkerliek ziekenhuis. Hij is mede-initiatiefnemer van Gezond Helmond, de gezamenlijke aanpak van overheden, instellingen en ondernemers gericht op gezondheidsverbetering van de Helmondse bevolking.