Binnen de Coalitie Leefstijl in de Zorg zet team Richtlijnen zich in om leefstijl integraal op te nemen in richtlijnen en standaarden voor professionals. Een eerste belangrijke stap is de inventarisatie en analyse van de mate waarin leefstijl onderdeel is van bestaande richtlijnen en standaarden. Eén van de bevindingen is dat in ongeveer de helft van de geïnventariseerde richtlijnen aandacht wordt besteed aan ten minste één of meerdere van de volgende leefstijlfactoren: beweging, roken, alcohol, voeding, ontspanning of slaap.
Een enthousiaste en betrokken werkgroep met vertegenwoordiging van het Kennisinstituut van de FMS, het NHG, het KNGF, Akwa GGZ en de NVD heeft in 2 maanden tijd meer dan 650 richtlijnen met meer dan 10.000 modules doorgenomen. Klaartje Spijkers (Patiëntenfederatie Nederland): ‘In een korte tijd is er een mooie samenwerking ontstaan tussen de verschillende organisaties. Fijn resultaat door toegewijde en deskundige experts bij elkaar te zetten.’. Het doel van leefstijl integraal opnemen in richtlijnen en standaarden is om zorgverleners handelingsperspectief te bieden en dit te borgen in het ‘Kader Passende Zorg’. Anh Nhi Nguyen (Kennisinstituut van FMS): ‘Geweldig om met de Coalitie Leefstijl in de Zorg een passende manier te vinden om leefstijl te integreren in de zorg.’.
Eerste bevindingen
Inge Heemstra (NHG): ‘Ik ben heel blij dat wij als werkgroep de mogelijkheid krijgen om eraan bij te dragen dat een gezonde leefstijl als basis voor een goede gezondheid het uitgangspunt wordt.’. De meeste geïnventariseerde richtlijnen zijn aandoening-specifiek. Aanbevelingen over voeding en beweging komen het meeste aan bod. Meestal zijn deze erg algemeen geformuleerd.Aanbevelingen over roken, alcohol en ontspanning komen in verschillende mate voor in richtlijnen van de verschillende partijen. In het algemeen komen aanbevelingen over ontspanning en slaap minder prominent naar voren. Het blijkt dat aanbevelingen over leefstijl vaker naar voren komen in nieuwere richtlijnen. Een aantal partijen heeft ook generieke richtlijnen/standaarden over leefstijl gepubliceerd (of zijn reeds in ontwikkeling).
Handelingsperspectief vergroten
Daarnaast komt naar voren dat richtlijnen tussen en binnen verschillende partijen niet (altijd) op elkaar aansluiten. In de praktijk uit zich dat in onduidelijkheid voor zowel de zorgverlener als de patiënt. Wouter van der Linden (KNGF): ‘In de fysiotherapiepraktijk zien we dagelijks het cruciale belang van gezond bewegen voor de patiënt en hoe daarmee meer intensieve zorg uitgesteld of voorkomen kan worden.’ Het is de vraag in hoeverre deze aanbevelingen handelingsperspectief bieden. Zorgverleners kunnen handelingsverlegenheid ervaren om het gesprek over leefstijl aan te gaan. Door aanbevelingen meer concreet te formuleren, lijkt er winst te behalen voor handelingsperspectief.
Mooie eerste analyse die om verdieping vraagt
De eerste analyse van het team vraagt om een verdiepingsslag op een aantal thema’s. Zo kwam tijdens de inventarisatie naar voren dat er een grijs gebied bestaat tussen generieke leefstijlaanbevelingen en leefstijlaanbevelingen in het kader van een (acute) medische behandeling.
In de verdieping op de inventarisatie zal de focus meer liggen op hoe leefstijlaanbevelingen zijn geformuleerd en door wie en wanneer ze worden gegeven. Met als uitgangspunt te komen tot aanbevelingen die daadwerkelijk handelingsperspectief voor zorgverleners geven om leefstijl vanzelfsprekend mee te nemen in hun consult. Er wordt een analyse gemaakt bij welke specifieke aandoeningen(groepen) leefstijl onderdeel is van richtlijnen. Een verdieping maakt bovendien inzichtelijk waar kennislacunes zijn en waar dus meer onderzoek nodig is. Florien Ham (Kennisinstituut van FMS): ‘Bij de Coalitie Leefstijl in de Zorg komen verschillende initiatieven en relevante stakeholders samen. Als promovenda op dit onderwerp ben ik dankbaar voor het netwerk dat hieruit is ontstaan. Op naar een gezonde toekomst!’.
Op basis van inzichten uit de eerste inventarisatie kan team Richtlijnen wel al enkele algemene adviezen geven aan richtlijnenontwikkelaars. Zoals, inventariseer bij het ontwikkelen of herzien van richtlijnen altijd of leefstijlfactoren en -gedragingen een relatie hebben met de aandoening die de richtlijn betreft. Of geef in de knelpunteninventarisatie extra aandacht aan leefstijl, door gericht te vragen naar knelpunten met betrekking tot leefstijl. Aanbevelingen kunnen minder vrijblijvend geformuleerd worden als leefstijlfactoren en -gedragingen relevant zijn. Maak bij het formuleren van aanbevelingen ten aanzien van leefstijl onderscheid tussen adviezen die de zorgverlener zelf kan geven en adviezen waarvoor verwijzing naar een andere zorgverlener geïndiceerd is. Marieke Plas (NVD): ‘Mooi om te zien dat we met z’n allen aandacht hebben voor het belang van gezonde leefstijl en het tijdig verwijzen naar de juiste professional.’
Vervolg op deze analyse
Volgend jaar zal het team op basis van een verdiepende inventarisatie en analyse concrete aanbevelingen formuleren, die richtlijnontwikkelaars helpen bij een werkwijze die leefstijl vanzelfsprekend en duurzaam onderdeel maakt van nieuwe en bestaande richtlijnen. Daarnaast wordt een advies gegeven over harmonisatie van leefstijl in richtlijnen (al dan niet in een generieke module) en hoe domeinoverstijgend kan worden samengewerkt bij de ontwikkeling van richtlijnen. Janneke Wentink (Akwa GGZ): ‘Het is geweldig om te zien dat we met zo veel verschillende mensen uit verschillende sectoren nadenken over de plek van leefstijl in richtlijnen en adviezen formuleren voor richtlijnontwikkelaars. Op deze manier dragen we samen uit dat een gezonde leefstijl een positief effect heeft op zowel de lichamelijk als psychische gezondheid van mensen’.
Samenwerking en samenhang
Vanzelfsprekend werkt team Richtlijnen bij de vervolgstappen samen met de andere teams binnen de Coalitie Leefstijl in de Zorg. Samen met andere teams wordt bijvoorbeeld gekeken of leefstijladviezen in de praktijk uitvoerbaar zijn. Dit betekent dat inzichten uit de verdiepende analyse kunnen leiden tot adviezen aan een zorgverlener over randvoorwaarden (zoals mensen en middelen). Talida Doedens (Coalitie Leefstijl in de Zorg): ‘Als teamregisseur word ik heel blij van de bevlogenheid, betrokkenheid en onderlinge samenwerking van de deelnemers van team Richtlijnen. Ik heb er vertrouwen in dat we als team en in samenhang met de andere teams in de Coalitie een waardevolle beweging in gang zetten’.
