Patiënten die roken hebben na een operatie een hoger risico op complicaties en zij liggen gemiddeld langer in het ziekenhuis. Na een niertransplantatie hebben patiënten met overgewicht een slechtere prognose dan patiënten zonder overgewicht. Patiënten die chronisch alcohol gebruiken hebben een verhoogde kans op complicaties tijdens een ziekenhuisopname. Allemaal voorbeelden van patiënten die ik en mijn collega’s in het ziekenhuis dagelijks tegenkomen. Wij weten dat leefstijl een belangrijke factor is in de behandeling en in de totale gezondheid van onze patiënten. Helaas is er in de praktijk nog vaak een grote afstand tussen de curatieve zorg en het sociale domein, waardoor de juiste ondersteuning op dit vlak er nogal eens bij inschiet.
Als medisch specialisten doen wij ons uiterste best om de gezondheid van onze patiënten te bevorderen. In het ziekenhuis ligt hierbij de nadruk vaak erg op het medische deel, de behandeling. Dat is waarvoor mensen naar het ziekenhuis komen, en ook waar de ziekenhuizen voor zijn toegerust. Echter, de leefstijl van de patiënt, en dus zijn of haar gedrag en omgeving in de thuissituatie, bepaalt voor een belangrijk deel of een behandeling al dan niet succesvol is. En of de patiënt al dan niet een complicatie krijgt. Met andere woorden; we kunnen alleen voor iedere patiënt de beste resultaten bereiken van een behandeling, als aandacht voor leefstijl een integraal onderdeel is van het behandeltraject.
Recept voor hulp in de thuissituatie
Hoe bereiken we nu dat aandacht voor leefstijl een integraal onderdeel wordt van ieder behandeltraject in het ziekenhuis? Zodat ik, als medisch specialist, een patiënt met reuma en overgewicht een gericht traject kan aanbieden om af te vallen en daarmee de gewrichtsklachten te verbeteren. In plaats van dure medicijnen voor te schrijven om de klachten van de reuma tegen te gaan? Zodat ik een patiënt een recept kan geven voor hulp in de thuissituatie, omdat haar hoge bloeddruk het gevolg is van stress door schulden die ontstaan zijn na een vechtscheiding?
Denkend aan passende zorg willen we geen situatie waarin de dure infrastructuur van het ziekenhuis wordt gebruikt om taken van het sociale domein over te nemen. Wel willen we een situatie waarin veel beter contact en afstemming is tussen nulde, eerste, tweede en derde lijn. Waarin we gezamenlijk optrekken om iedere patiënt een passende behandeling en de beste gezondheid te bieden. En er geen schotten zijn tussen de lijnen en domeinen.
Leefstijl voor en na een ingreep
De afgelopen jaren zijn er veel mooie initiatieven opgezet om die betere integratie te bewerkstelligen. Maar in de opschaling hiervan kan het nog veel beter. Een goed voorbeeld hiervan zijn de trajecten die zijn opgezet om patiënten in betere conditie te brengen voor een operatie. Inmiddels is aangetoond dat dit leidt tot 40% minder complicaties bij een operatie. Patiënten komen aanzienlijk beter uit een operatie, wat leidt tot korte ziekenhuisopnames, minder kosten en minder druk op de zorg. Dat is niet alleen goed voor de patiënt en de samenleving, maar dit alles leidt ook tot meer werkplezier voor de dokter die een veel groter effect ziet van zijn/haar behandeling.
Dat lijkt dus een no-brainer! Opschalen en uitrollen zou je zeggen. Helaas zitten in het huidige systeem nog ontzettend veel barrières die een opschaling van dit soort initiatieven, en daarmee samenwerking over de lijnen heen, in de weg zitten. En lukt het vooralsnog helaas niet om structurele bekostiging te krijgen van deze bewezen effectieve zorg.
De weg naar het sociaal domein
Een ander mooi voorbeeld zijn de leefstijlzorgloketten. Een loket in het ziekenhuis waar je als specialist je patiënt heen kunt sturen voor een intake om te beoordelen welke leefstijlbegeleiding en sociale hulp nodig en gewenst is. Vanuit deze leefstijlzorgloketten wordt de patiënt vervolgens toegeleid naar deze hulp of zorg in de eigen omgeving, zoals bijvoorbeeld leefstijlinterventies, stoppen met roken, maar ook maatschappelijk werk of schuldhulpverlening. Waarbij het uitdrukkelijk niet de bedoeling is om dit type zorg vervolgens te leveren in het ziekenhuis. Juist niet. Maar wel een loket dat de patiënt met zijn/haar hulpvraag aan de juiste ondersteuning dichtbij huis kan koppelen. Zodat juist ook de kwetsbaren in onze samenleving goed kunnen worden doorverwezen naar de hulp die zij nodig hebben. Want weer toont het recente SER rapport aan, dat helaas armere mensen in Nederland gemiddeld 8 jaar korter leven en zij leven zelfs 24 jaar korter in goede gezondheid. Roken en overgewicht behoren hierbij tot de belangrijkste oorzaken. Hier valt enorm veel winst te behalen voor patiënt en maatschappij, maar toch is het op veel plaatsen niet mogelijk om als specialist een patiënt te verwijzen naar noodzakelijke hulp in het sociale domein. Terwijl dit niet alleen belangrijk is voor het voorkomen van nieuwe ziektes, maar ook omdat dit bijdraagt aan een gunstiger beloop van hun ziektebeeld(en).
Het is mooi om te zien hoe we ons steeds meer en beter bewust zijn van het belang van een goede leefstijl en begeleiding hierbij. Ook de bestaande initiatieven motiveren enorm om dit breder de aandacht te geven. Het is hoog tijd om deze positieve ontwikkelingen om te zetten in verdere opschaling waarbij structurele financiering wordt geborgd. Dan gaat het ons pas een hoop gezondheid opleveren en veel werkplezier voor mij en mijn collega’s.
Robin Peeters is Internist in het Erasmus MC. Samen met Leon van der Toorn (longarts) coördineert Robin Peeters het Netwerk Preventie van de Federatie Medisch Specialisten.
Gerelateerde informatie:
- Overzichtsartikel van Robert Kushner over leefstijl als geneeskunde (PDF gratis te downloaden):
- Website PON en hun aanpak overgewicht samenvatting basismodel.
- Thema omgeving Preventie FMS en position paper Preventie.
- Nederlandse Internisten Vereniging nieuwsbericht campagne stoppen-met-roken.
- Persbericht leefstijl(zorg)loket Erasmus MC met uitbreiding naar andere ziekenhuizen.
