Patiënten zitten erop te wachten, het leefstijlgesprek. Dit blijkt onder andere uit het doelgroepen onderzoek van team Patiënten. Maar hoe pak je dat aan, hoe begin je en kun je er altijd over beginnen? Jan Jansen licht in zijn column uit dat de NHG tips en gereedschap heeft verzameld om huisartsen daarbij te helpen, de praktijkhandleiding leefstijl. Maar de huisarts is niet alleen aan zet. In 2002 heeft Jan al meegeschreven aan het RIVM rapport ‘Tijd voor gezond gedrag’ waarin participatie, empowerment en een helpende leefomgeving belangrijke voorwaarden zijn voor blijvende gedragsverandering.
Daar wil Corine Heijneman van Stichting Je Leefstijl als Medicijn, meteen op reageren. Zij gaat samen met huisarts, opleider en hoofdredacteur van Nederlandse Tijdschrift voor Leefstijlgeneeskunde, Karel Bos, in gesprek. Corine heeft ervaren hoe belangrijk empowerment en een steunende omgeving is. Zij bieden dat, in vorm van supportgroepen, aan omdat de samenleving nog niet zo ver is. Karel viel op dat de NHG leefstijl en preventie een belangrijk thema vindt waar dat 40 jaar geleden wel anders was. Hij bespreekt leefstijl al 25 jaar in zijn spreekkamer en geeft aan dat het belangrijk is om vooral vragen te stellen over leefstijl in plaats van alleen adviezen te geven en voor te lichten.
Wanneer begin je dan over leefstijl? Corine licht toe dat het leefstijlgesprek al kan worden aangegaan wanneer de eerste medicijnen worden voorgeschreven. Dan wordt er al aan het leefstijlroer (Arts & Leefstijl) gedraaid en veranderen er al dingen in de leefstijl van patiënten. Wat voor impact heeft dat en hoe kan een patiënt dan de dingen blijven doen die voor hem of haar belangrijk zijn? Daar zou zo’n gesprek over moeten gaan. ‘Aansluiten bij de drijfveren van patiënten’, voegt Karel daaraan toe. Maar hij legt het leefstijlroer bij heel veel consulten op tafel, niet alleen bij een diagnose. En dat wordt gewaardeerd door patiënten. ‘Er is altijd wel iets dat patiënten willen doen om, bijvoorbeeld, fitter te worden of te blijven’. Hij heeft daarbij ook een trucje waardoor het hem geen tijd kost: Hij legt het leefstijlroer op tafel, vraagt of ze er één klein dingetje uit willen halen dat ze willen veranderen, en typt dan de samenvatting van het consult terwijl zijn patiënt daarover nadenkt. Dit geeft niet alleen de patiënt de tijd om hier rustig over na te denken, maar scheelt hem ook tijd door niet gestoord te worden tijdens het uittypen van het consult.
Maar een leefstijlgesprek hoeft niet altijd gevoerd te worden tussen twee mensen, het kan ook in de vorm van een groepsconsult. CenteringZwangerschap is een bewezen methode die laat zien dat het werkt. En dat is wel even wennen als zorgverlener. Want in plaats van dat je meteen advies geeft, worden de antwoorden door de patiënten zelf gegeven. Hoe dat precies werkt, legt Marlies Rijnders, Verloskundige en onderzoeker Centering bij TNO, en Katja van Groesen, voorzitter Stichting Centering Nederland, uit. Zij zien hoe zwangeren elkaar helpen en ook steun bij elkaar vinden. Ze helpen elkaar omdat ze allemaal net andere vragen stellen die voor iedereen relevant zijn én ze bedenken daar samen antwoorden op. En dat zijn soms antwoorden waar zorgverleners zelf niet op komen of geen uitvoering aan kunnen geven. Bijvoorbeeld het opbellen van een zwangere elke ochtend, omdat het haar moeilijke moment is om van een sigaret af te blijven. Iedereen uit de groep kan haar een ochtend opbellen, wat één zorgverlener niet kan. Daarnaast is CenteringZwangerschap vergoede zorg. Geen pilots meer, maar je kunt er meteen, op een duurzame manier, mee aan de slag. Meer informatie vind je op https://centeringzorg.nl/ en beluister hier de podcast over CenteringZwangerschap.
“Goed idee, dat leefstijl gesprek, maar ik heb er echt geen tijd voor”, is een vaak gehoord argument. Maurits van der Veen, Cardioloog in het Isala ziekenhuis in Zwolle en Voorzitter van het StopRookZorg van het Trimbos Instituut, vertelt je meer over het geheim van dr. Smit en hoe zij in 1 minuut het leefstijlgesprek over roken voert een daarmee grote impact behaald: het ‘very brief advice’. ‘Je legt hiermee het onderwerp op tafel én je gaat al richting een oplossing’, licht Maurits toe. Het is vaak de olifant in de kamer. Het is zo’n belangrijke factor voor gezondheid en we hebben het er vaak niet over in de zorg. In het very brief advice (VBA) leg je laagdrempelig het onderwerp op tafel én er zit een doorverwijzing in. Want stoppen met roken hoeven mensen niet alleen te doen. In het VBA vraagt de zorgverlener of hij/zij de contact gegevens van een patiënt mag doorgeven om professionele hulp te krijgen. Zij nemen vervolgens contact op met de patiënt. Deze ‘warme’ verwijzing helpt. Daar is veel meer tijd om in gesprek te gaan, behoeftes boven tafel te krijgen en de juiste hulp bij stoppen met roken aan te bieden. En wil een patiënt niet dat gegevens worden doorgeven, dan kan een zorgverlener vragen of hij/zij er een volgende keer over mag beginnen. Hierdoor is het heel aantrekkelijk om het VBA toe te passen.
Met andere woorden, deze podcast zit weer bomvol praktische tips waarmee je direct aan de slag kan. Schoenen aan, oordopjes in en al wandelend luisteren maar!
