De cijfers zijn glashelder: 52% van alle Nederlanders heeft overgewicht en jaarlijks sterven er bijna 20.000 mensen aan de gevolgen van roken. Daarnaast zijn er ruim 1 miljoen mensen met diabetes type 2 in ons land en neemt het aantal psychische aandoeningen bij jongeren en volwassen sterk toe. Meer dan 10 miljoen mensen hebben een of meerdere chronische aandoeningen, waarvan een groot deel leefstijl-gerelateerd is. De zorgkosten rijzen de pan uit, zorgprofessionals zijn overbelast. Het is niet 5 voor, maar 5 over twaalf! De huidige gezondheidszorg is overwegend ziekenzorg – gemedicaliseerd en medicaliserend. We proberen met medicijnen de schade te beperken, terwijl aanpassing van leefstijl veel ziekten kan voorkomen of zelfs omkeren. Het huidige zorgsysteem is niet toekomstbestendig en nu al onhoudbaar.
Mijn introductie klinkt misschien wat somber, maar is helaas de realiteit. De urgentie is torenhoog. Er lijkt echter een kloof te zitten tussen deze urgentie en de mate van actie. Hoe kan dat? Wat denkt u Minister Kuipers?
Toch ben ik allesbehalve somber gestemd, want ik zie heel veel kansen én mooie initiatieven ontstaan. Zo werken al een paar duizend zorgverleners met het Leefstijlroer in de praktijk, een gesprekstool die direct leidt tot een leefstijlgesprek met de patiënt. Of denk aan Keer Diabetes2 Om, een wetenschappelijke onderbouwde leefstijlinterventie voor mensen met diabetes type 2 waardoor veel van hen medicatie kunnen afbouwen of zelfs stoppen. Bovendien is aangetoond dat je als huisarts en medisch specialist succes kan boeken door actief aandacht te geven aan leefstijl van patiënten in de spreekkamer. Mijn werk als huisarts wordt veel leuker van dat echte ‘goede gesprek’, waarbij vaak blijkt dat medische hulpvragen veelal voortkomen uit sociaalmaatschappelijke problemen die vaak beter buiten de zorg aangepakt kunnen en moeten worden.
Ik sta gelukkig niet alleen: Op 29 maart was de aftrap van de Coalitie Leefstijl in de Zorg. Voor alle betrokkenen is deze coalitie een bevestiging van hun missie en bevlogenheid van de afgelopen jaren. Zo, ook voor mij. Als voorzitter van de vereniging Arts & Leefstijl én als huisarts. Deze coalitie is vernieuwend omdat we de leefwereld van patiënten en professionals verbinden met de systeemwereld van de zorg. We stellen ons lerend en verbindend op, om leefstijl op passende wijze te verankeren in de reguliere zorg en toegankelijk te maken voor alle Nederlanders. Deze werelden hebben elkaar nodig. En daar waar ze elkaar ontmoeten; that’s were the magic happens.
Men ziet u als een minister uit de zorg. U brengt ervaring mee als zorgprofessional en bent nu verantwoordelijk voor het zorgsysteem. Ik denk dat juist ú kan inspireren en de beroepsgroepen kan meenemen in de transitie naar een vitale gezondheidszorg en daarvoor zie ik drie belangrijke kansen:
Ten eerste, geloof ik in ‘health in all policies’, een bredere politieke toekomstvisie waarin gezondheid in de brede zin van het woord, centraal staat. Denk daarbij aan gezondere voeding die voor iedereen beschikbaar is, meer bewegen, voldoende slaap en ontspanning en minder stress. In het huidige coalitieakkoord is gezondheid echt geen prioriteit. Dat is voor mij onbegrijpelijk. Helemaal omdat we weten dat bij de burger gezondheid bovenaan het lijstje staat als het gaat om ‘brede welvaart’. De overheid moet ook leveren. Hoewel gezondheid in de zorg onlosmakelijk is verbonden met gezondheid buiten de zorg, worden IZA en GALA nog los van elkaar gezien. Gezondheid zou in alle departementen en ministeries centraal moeten staan, niet alleen bij VWS. Misschien moeten we het meer zien als ‘health for all policies’? Een gezondere bevolking levert immers veel op: meer mensen duurzaam aan het werk en hogere productiviteit resulteren in allerlei (financiële) voordelen. Dat wil toch elk ministerie! De vertaling van gezondheid naar andere beleidsterreinen verdient grote aandacht. Minister, wat kunt u doen om IZA en GALA meer te verbinden? En hoe nemen wij uw collega’s mee? Ook met het oog op een volgend nieuw coalitieakkoord. Wij helpen u graag!
De 2de grote kans ligt in het pakken van regie. Er wordt veel verantwoordelijkheid bij de beroepsverenigingen gelegd. Dat is enerzijds krachtig. De expertise komt uit het veld en we waarderen het vertrouwen dat wij zelf kunnen bedenken wat werkt. Tegelijkertijd is er behoefte aan een inspirerende, richtinggevende en kritische regisseur om de balans te bewaken en het proces te begeleiden. De Rijksoverheid mag hier niet inactief blijven. Soms is slagkracht essentieel in de polder die we zo goed kennen om echt vernieuwing te brengen. Minister, ik nodig u van harte uit deze rol meer te pakken.
En tot slot, mag deze coalitie niet alleen ‘een project’ blijven. De eerste lijn is het fundament onder onze gezondheidszorg. Dit zijn uw eigen woorden. De eerste lijn heeft ook bij de implementatie van leefstijlgeneeskunde een essentiële rol. Uw oproep om in de eerste lijn ambitieus te zijn klinkt mij als muziek in de oren, maar we hebben u nodig! We moeten voldoende gefaciliteerd worden om het stevige fundament te blijven. Deze coalitie heeft de potentie om echt het verschil te maken voor de toekomst van onze zorg. Minister, hoe kunt u ons helpen zodat er ruimte in de eerste lijn ontstaat voor verankering van gezondheid en leefstijl?
Samen kunnen wij dit minister, daar ben ik van overtuigd. Want een vleugje magie doet wonderen!
Een ingekorte versie van deze column van Iris de Vries (huisarts en voorzitter van Vereniging Arts en Leefstijl) is opgenomen in de podcast, waarin Ernst Kuipers antwoord ook geeft op de gestelde vragen.
